Tên di sản : Đình làng Muốt
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4076/QĐ-UBND
Giới thiệu
Kiến trúc ngôi đình:
Hiện nay, từ ngoài vào trong di tích đình làng Muốt có các công trình như sau:
Cổng đình: Cổng đình được xây dựng bởi hai trụ biểu đấu vuông không có trang trí hoạ tiết gì, trên đổ mái bằng. Do đình được xây dựng trên một gò đất khá cao cho nên từ dưới đường vào trong đình phải đi qua 14 bậc thềm xây bằng bê tông.
Sân đình: có diện tích gần 300m2 khá rộng rãi và thoáng đãng. Nền sân được lát hoàn toàn bằng gạch bát có kích thước cỡ 20cm x 20cm, là nơi dân làng thường tổ chức hoạt động lễ hội cầu phúc và tế lễ.
Tiền đường: Sân đình nối với Tiền đường bằng bậc tam cấp, có kiến trúc 3 gian, hai vì kết cấu theo kiểu kèo suốt, trụ trốn, bát đấu. Hai vì hồi xây theo kiểu bít đốc. Tiền đường có kích thước 9m x 7m, bằng gạch và vôi vữa, mái lợp ngói máy.
Hậu cung: là nơi thâm nghiêm, thờ các vị Thần hoàng làng và những người đỗ đạt có công với dân làng. Hậu cung gồm một gian làm bằng bê tông, đổ mái bằng. Thuở ban đầu hậu cung được làm bằng gian miếu vật liệu gỗ (hiện nay làm miếu thờ Thổ công long mạch). Sau khi cải tạo lại ngôi đình, phần hậu cung được xây mới lại bằng vôi, vữa, bê tông, mái đổ bằng với kiểu kiến trúc khá đơn giản như bây giờ.
Bài trí đồ thờ:
Hiện trong Tiền đường đang được đặt một hệ thống đồ thờ gồm bộ Bát Bửu (mới); 01 kiệu (cổ), có chiều dài: 3,1m, cao: 1,30m, rộng: 85cm, lòng kiệu rộng: 80cm.
Sự hiện diện của chiếc kiệu trong đình đã phần nào cho chúng ta bước đầu thấy được lịch sử ngôi đình cũng như quy mô của những ngày hội làng. Bởi vì Kiệu là một hiện vật chính trong đám rước của Lễ hội nhằm mục đích đề cao vị thần, kiệu được nổi bật lên trong đám rước, cùng với các đồ nghi trượng...chúng tạo nên một sự uy nghiêm cao, đầy chất nghệ thuật. Bộ kiệu bát cống cổ này được kết bởi hai đòn dọc có đầu đuôi đồng nhất với đầu đuôi rồng, hai xà giằng nối hai cổ và phần đuôi tạo nên một khung vững chắc. Kiệu cổ truyền là xu hướng đẩy ngai và bài vị lên cao tạo thêm sự thành kính và sự dễ sát của tất cả mọi người. Vì vậy đòn chính của kiệu, ở phần tiếp nối với xà giằng, đều được làm võng cong xuống dưới để phần thân nhô cao. Đặc điểm nghệ thuật của liệu là dày đặc các đề tài trang trí được chạm nổi, chạm thủng, chạm bong. Đòn kiệu, đầu rồng có xu hướng bay ra phía trước với những đao mác ở gáy rồng song song vuốt thẳng ra sau. Để phá đi nét thẳng, thô cứng của bụng đòn, các nghệ nhân đã trang trí ở đó bằng một “Dạ cá”, trung tâm của dạ là mặt hổ phù, hai bên trang trí vân xoắn.
Hậu cung: Hương án chính giữa đặt ngai thờ, bài vị của vợ chồng ông Phạm Phú Nghĩa. Ngai thờ ông có chiều cao: 92cm, rộng chân: 62cm và hương án phía bên trái đặt bài vị ông Sơn bà Son (là anh trai của Phạm Phú Nghĩa); Mâm gỗ cổ: Đường kính: 54cm, Đường kính lòng mâm: 42cm; cao 16cm; 09 chiếc cồng, chiêng (cổ). Chiếc to nhất có lòng kính 70cm; nhỏ nhất: 36cm. Nét độc đáo của đình làng Muốt so với những ngôi đình khác ở miền xuôi là trong đang còn lưu giữ được hệ thống cồng, chiêng đặc trưng cho văn hoá Mường. Những chiếc chiêng của đồng bào Mường nơi đây là chiêng có núm, còn cồng tượng trưng cho ý hệ âm dương, mang ý nghĩa phồn thực. Dàn nhạc cồng, chiêng có một vị trí quan trọng trong sinh hoạt văn hoá và đời sống của người Mường: gần như tất cả các nghi lễ ở và cầu mùa, chúc tết, đám cưới, đám tang, lễ hội ở làng ...đều có sự hiện diện của tiếng cồng, tiếng chiêng. Hiện nay Câu lạc bộ cồng chiêng của làng Muốt là một trong 4 câu lạc bộ cồng chiêng của huyện Cẩm Thuỷ thường xuyên tham gia các kỳ hội diễn văn hóa của tỉnh, cả nước và đã đạt được nhiều giải thưởng, Hòm đựng sắc phong: dài: 62cm
Ngoài ra, ở bên phải của sân đình còn một ngôi miếu nhỏ làm bằng gỗ để thờ hổ công Long mạch, miếu có diện tích gần 10m2, khi đình chưa được sửa sang lại nó được đặt làm hậu cung của đình. Ngôi miếu nhỏ này được bố trí làm hai gian. Gian bên trong đặt ban thờ và bát hương, phần thân của ban thờ điểm hoa bốn cánh xen lẫn những hoa văn dây leo. Gian bên ngoài đặt một bộ bàn ghế nhỏ để ngồi những khi có người vào tế lễ. Bốn cột của miếu liên kết bởi hệ thống ngạch bên dưới. Phần mái được thiết kế theo kiểu kèo suốt - trụ trốn.
Hiện nay, tại đình làng, hàng năm diễn ra các kỳ lễ với những nội dung khác nhau:
Lễ to nhất là lễ đầu năm vào ngày 7 tháng Giêng Âm lịch, cầu cho năm nay trong làng yên ổn, làm ăn phát đạt, mọi người được ấm no hạnh phúc.
Lễ cúng cơm mới một lần vào tháng 5 và một lần vào tháng 10 Âm lịch để tạ ơn Thần linh phù hộ cho lúa màu tốt tươi, sai bông trĩu hạt.
Lễ khai quang tẩy uế, làm lễ rửa kiệu để chuẩn bị ăn tết vào ngày 25 tháng chạp.
Các hiện vật trong di tích:
Hiện vật gỗ:
01 kiệu bát cống (cổ); 02 hương án (mới); 05 ngai thờ, bài vị (mới); 02 Hạc thờ (mới); 02 ống hương (mới); 04 mâm bồng (mới); 01 hòm đựng sắc phong (cũ).
Hiện vật đồng: 02 bát hương (cổ); 01 lư hương (mới); 02 chân nến (mới); 09 chiếc cồng, chiêng (cổ).
Hiện vật sứ: 02 Độc bình (mới); 02 bát hương (mới).
Hiện vật vải: 03 Lọng (mới).